Są takie błędy, które często nieświadomie popełniamy. Mogą one wynikać z roztargnienia, albo chwilowej nieuwagi. Dziś mam dla Was dobrą radę:
Czasem mniej znaczy więcej!
… a już na pewno w przypadku pisania strzałki w równaniach reakcji na maturze.
Strzałka w równaniach chemicznych oznacza to samo co znak równości “=” w matematyce. Wynika to z tego, że masy reagujących ze sobą substratów (będących po lewej stronie równania) są równe masom produktów (będących po prawej stronie równania). Z definicji:
Równanie chemiczne jest jakościowym i ilościowym zapisem reakcji, znak równości oznacza, że masy substratów i produktów są sobie równe, np. 2H2 + O2 = 2H2O
Źródło: Encyklopedia PWN
Ponadto liczba atomów poszczególnych pierwiastków przed i po reakcji musi być identyczna, bo w przyrodzie nic nie ginie. Ale wracając do równań… zamiast znaku równości w chemii używa się raczej strzałek. Strzałkę z grotem skierowanym w prawo używamy w równaniach opisujących reakcje nieodwracalne, czyli takie, które zachodzą ze 100% wydajnością. Wtedy wszystkie substraty ulegają przemianie w produkty. Przykładem takiej reakcji jest synteza chlorku sodu.
HCl + NaOH → NaCl + H2O
Jednak z pewnością zauważyliście, że w niektórych równaniach reakcji zapisujemy strzałkę z dwoma grotami ( ⭤ ) lub dwie strzałki ( ⇌ ) z grotami w przeciwnym kierunku. Jednak taki zapis jest poprawny wyłącznie dla reakcji odwracalnych! Oznacza to, że dana reakcja zachodzi jednocześnie w dwóch kierunkach. Więcej na ten temat opowiadałam w lekcji nt. reguły przekory.
Reakcja odwracalna nie zachodzi do końca, a podczas jej trwania następuje równoczesna przemiana substratów w produkty i produktów w substraty. Między substratami i produktami ustala się stan równowagi chemicznej. Co ciekawe, my nie widzimy, że reakcja wciąż zachodzi, bo po pewnym czasie stężenie substratów i produktów ustala się na określonym poziomie. Mówimy wtedy, że układ osiąga stan równowagi.
Przykładowo reakcjami odwracalnymi jest estryfikacja, hydroliza, lub przedstawiona poniżej synteza amoniaku (tylko dla układu zamkniętego, gdzie wymieniana jest tylko energia):
3H2 + N2 ⇌ 2NH3
Maturzysto, ta informacja jest dla Ciebie!
Na maturze zapis strzałki w dwie strony nie jest wymagany! Nawet jeśli poprawnie ich użyjesz, zadanie nie będzie dodatkowo punktowane. Natomiast jeśli użyjesz ich niepoprawnie, czyli tam, gdzie należało zapisać strzałkę w jedną stronę, zapisana przez Ciebie reakcja zostanie uznana za błędną i stracisz cenne punkty. Dlatego uczulam!
W arkuszu maturalnym zawsze gdy nie masz pewności jakiej strzałki użyć, najlepiej zapisać strzałkę w jedną stronę. Taki zapis nie spowoduje utraty punktów.
Nie wierzysz? Jako dowód poniżej załączam informację z klucza odpowiedzi egzaminu maturalnego z 2021 roku.
Zawsze doceniam i będę doceniała Wasze chęci zrobienia czegoś ponadprogramowego, ale w tym wypadku rozsądek musi wziąć górę. Rozważność to na maturze ważna cecha. Szczególnie dlatego, że w zadaniach czyhają na nas różne pułapki. Po prostu musicie być sprytniejsi i tego ma Was nauczyć ten artykuł.
Na koniec powtórzę jeszcze raz: czasem mniej znaczy więcej, dlatego na maturze nie szalej ze strzałkami w dwie strony! Najbezpieczniejszą drogą jest zapisanie strzałki w jedną stronę, bo za to na bank nie stracisz punktów!
